Wat zijn ervaringsverhalen?

Ervaringsverhalen zijn verhalen die door de persoon zelf zijn opgeschreven en/of verteld en die gaan over wat de persoon bezighoudt. 

Ervaringen kunnen op drie verschillende wijzen weergegeven worden:

  1. Levensverhalen.
    Verhalen van mensen waarbij teruggeblikt wordt op hun gehele leven. Indien er slechts één levensverhaal in een boek verschijnt wordt dit een egodocument genoemd.
  2. Ervaringsverhalen.
    Ervaringsverhalen zijn verhalen van mensen die terugblikken op een specifieke gebeurtenis of ervaring in hun leven. Er zijn ervaringsverhalen van de persoon zelf, van broers en zussen van...., van familieleden van...., van kinderen van...., van betrokken professionals etc.
  3. Herstelverhalen.
    Herstelverhalen wordt als term gebruikt binnen de herstelgerichte zorg als onderdeel van de rehabilitatie van mensen met ernstige, langdurige psychiatrische aandoeningen. Het zijn verhalen van mensen die herstellen van een psychiatrische aandoening (waaronder verslaving) en die ingaan op thema's als zingeving en identiteit. Herstel impliceert volgens Boevink een actieve acceptatie van problemen en beperkingen, en een geleidelijke inwisseling van de cliënt-identiteit naar burgerschap (Boevink, 2008 in: Korevaar en Droes, 2008).

De waarde van ervaringsverhalen

De waarde van ervaringsverhalen wordt bepaald door drie perspectieven, te weten:

(gebaseerd op Haas- Berger, 1998. Als er staat 'leven met' wordt op deze site bedoeld het leven met de ingrijpende gebeurtenis, de psychiatrische aandoening of de verslaving)

1 het perspectief van de schrijver, waarin ervaringsverhalen waarde hebben als een manier om de wereld opnieuw vorm te geven. De verhalen zijn belangrijk om te kunnen zeggen hoe het is om te leven met..., om de eigen identiteit verder te ontwikkelen en om kenbaar te (leren) maken welke hulp en ondersteuning nodig zijn;

2 het lotgenotenperspectief, waarin het lezen van ervaringsverhalen troost en herkenning biedt, gedachten kan ordenen en inzicht geeft in de wereld van het leven met .....

3 het perspectief van buitenstaanders, zoals naasten, wetenschappers en werkers in de gezondheidszorg, voor wie het lezen van ervaringsverhalen vaak een sleutel is om inzicht te krijgen in het leven van iemand met .....

Met betrekking tot levensverhalen is een verhaal dat opgeschreven is daarnaast waardevol omdat de ervaringen bewaard worden voor als je er ooit niet meer zult zijn. Je naasten kunnen het met jouw toestemming lezen en een beeld krijgen van jouw ervaringen, achtergrond, herstelperiode en/of familiegeschiedenis.

Wat is het nut van het eigen verhaal?

Een verhaal benadrukt het besef van eigen kracht en eigen identiteit. Het maakt ruimte voor het besef dat de schrijver zelf bepaalde veranderingen tot stand heeft gebracht (Droes, 2008, p. 299, in: Korevaar en Droes, 2008). Het verhaal is een bron van identiteit en zingeving.

Al schrijvend of vertellend ontdekt hij soms zelf al schakels tussen oorzaak en gevolg, waardoor nieuw inzicht kan ontstaan. Er ontstaat begrip door het geheel van vertellen, herinneren, herdefinieren en het spannen van rode draden tussen verleden, visie en verwachting. Zo wordt langzaam zichtbaar hoe het eigen drama is ontstaan en bepaalde ontwikkelingen tot een bepaalde afloop hebben geleid (Swagerman, p. 429, 2010 in: Bohlmeijer, Mies & Westerhof (2010).

Emoties krijgen een structuur. Mensen die vast zitten in hun weetjes worden geholpen met 'wat als' vragen. En mensen die te veel fantasie hebben en eindeloze associaties maken, hebben structuur en rationaliteit nodig. Aan de hand van het langslopen van verschillende thema's krijgt het verhaal structuur (Swagerman, p. 429, 2010 in: Bohlmeijer, Mies & Westerhof (2010). Een eigen verhaal maakt het de schrijver / verteller makkelijker om zijn verleden op een rijtje te zetten en te verwerken. Daarnaast versterkt het zijn zelfbeeld en identiteit (Beek & Schuurman, 2007).

Het verhaal geeft de mogelijkheid het te delen met naasten of lotgenoten. Hierdoor kan het de relatie met de familie en het sociale netwerk verstevigen. Voor lotgenoten geeft het verhaal de mogelijkheid om erkenning en herkenning te zoeken bij elkaar. Het kan vertrouwen scheppen in een lotgenotengroep om de verhalen te delen met elkaar.

Als het verhaal gepubliceerd wordt op een site of in een boek is dat een extra kroon op het werk. Andere jongeren of volwassenen helpen met je eigen verhaal is iets waar je kracht uit put. Het geeft je een actieve rol in de samenleving.

Voor de hulpverlener betekenen verhalen een beter contact met de client als schrijver of verteller. Zorg en ondersteuning kunnen dan beter op de client afgestemd worden. Bij het maken van een verhaal ben je totaal gericht op de client en niet op je eigen vraagstelling. Je neemt de tijd voor zijn verhaal en luistert naar wat hij heeft ervaren. De client is expert van zijn leven en neemt de hulpverlener mee in zijn kennis, ervaringen en belevingswereld.


Welke mogelijkheden heb je voor het werken met verhalen?

Iedereen kan zijn eigen levensverhaal, ervaringsverhaal of herstelverhaal opschrijven of tekenen (autobiografisch schrijven). Onder de tabbladen 'tips voor het schrijven' (een voor jongeren en een voor volwassenen) vind je enkele tips die je kunnen ondersteunen bij het schrijven. Onder het thema 'autobiografisch schrijven' vind je zelfhulpboeken ter ondersteuning van het schrijven van je verhaal.

De professional kan binnen alle doelgroepen kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen werken met levensverhalen, ervaringsverhalen of herstelverhalen. Je kan ten eerste je client helpen zijn verhaal op te schrijven of te tekenen. Het verhaal staat dan ten dienste van de client zelf en de client bepaalt wat hij met het verhaal gaat doen en of dat een plek gaat krijgen in de verdere behandeling. Ten tweede kan je je als professional scholen in de methode van narratief werken. Het verhaal van de client staat dan ten dienste van de behandeling. Onder het tabblad 'uitleg over narratief werken' meer informatie over deze methode.